توهین (حقوق جزا)توهین از اصطلاحات علم حقوق بوده و به معنای جرمی است که بر اساس آن هتک حرمتی به فردی صورت گیرد و این هتک حرمت لزوما نمی‌باید فعل مجرمانه‌ای باشد. نسبت بین مفهوم توهین و مفهوم افترا، عموم و خصوص مطلق است به این معنا که توهین شامل افترا نیز می‌شود. توهین به سه نوع ساده، مشدد و توهین به وسیله مطبوعات تقسیم می‌شود. مقصود از توهین ساده توهینی است که با عکس العمل بدون تشدید و سخت‌گیری قانون‌گذار مواجه می‌شود. مقصود از توهین مشدد توهینی است که به اعتبار شخصیت و مقام و منصب طرف توهین و یا وسیلۀ ارتکاب آن با عکس العمل شدید قانون‌گذار مواجه می‌شود. توهین به وسیله مطبوعات هتک حرمت اشخاص از طریق روزنامه یا مجله یا تهیه مقالات است. ۱ - تعریفدر لغت به معنی «سست گردانیدن» و در اصطلاح حقوقی عبارت از نسبت دادن هر فعل یا ترک فعلی که عرفاً مخالف حیثیت و احترام طرف تلقی شود. ۲ - تفاوت با افتراعنوان توهین مفهوم کلی است و شامل افترا نیز می‌شود. وجه مشترک عمل مجرمانه توهین و افتراء هتک حیثیت طرف جرم است. با این وجود بین این دو، وجوه افتراقی وجود دارد: الف) توهین غالباً به وسیله الفاظ و گفتار و حرکات رکیک واقع می‌شود در صورتی که افتراء با استفاده از وسایل خاصی نظیر اوراق چاپی یا خطی، نشریات و امثال آن صورت می‌گیرد؛ ب) توهین به ویژه فحاشی از جرائم صرفاً مادی است و تحقق آن موکول به اثبات قصد مجرمانه نیست ولی در افتراء تحقق قصد مجرمانه شرط است؛ ج) توهین غالباً به صورت حضوری است و موارد غیابی آن خیلی اندک است ولی افتراء غالباً بدون حضور طرف صورت می‌گیرد. به طور کلی توهین به اعتبار شخصیت طرف جرم و وسیلۀ ارتکاب جرم به توهین ساده، مشدد و توهین به وسیله مطبوعات تقسیم می‌شود. ۳ - عناصر اختصاصی توهین ساده۱- عنصر مادی: برای تحقق جرم لازم است که مرتکب با انجام عمل مادی خود به صورت گفتار یا نوشتار موجبات هتک حرمت دیگری را فراهم نماید و نیز توهین متوجه شخص یا اشخاص معینی باشد. ۲- عنصر روانی: توهین و فحاشی از جرایم عمدی است و منظور از عمد، علم و آگاهی مرتکب به وهن‌آور بودن کردار یا گفتاری است که به حیثیت طرف لطمه وارد می‌کند. ۴ - توهین مشدّددر پاره‌ای اوقات جرم توهین به اعتبار شخصیت و مقام و منصب طرف توهین و یا وسیلۀ ارتکاب آن با عکس العمل شدید قانون‌گذار مواجه می‌شود. عمده‌ترین توهین‌های مشدد در حال حاضر عبارتند از: ۱- توهین به رئیس جمهور و سایر مقامات مملکتی و رسمی و نمایندگان سیاسی کشورهای خارجی. ۲-توهین از طریق مطبوعات. ۴.۱ - توهین به مقامات کشوریالف- انجام عمل مادی وهن‌آور؛ اعم از کتبی و شفاهی ب- طرف توهین باید صاحب سمت یا مقام مملکتی، رسمی و دولتی باشد؛ ج- توهین باید در حال انجام وظیفه یا به سبب آن باشد. ۴.۲ - توهین به مقامات خارجیدر مورد تحقق توهین به رئیس یا نمایندگان سیاسی مملکت خارجی، وجود دو عنصر علنی بودن توهین و نیز انجام معاملۀ متقابل نسبت به رئیس مملکت و نمایندگان سیاسی ایران در مقررات جزائی کشور خارجی لازم است. ۵ - توهین به وسیلۀ مطبوعاتهتک حرمت اشخاص از طریق روزنامه یا مجله یا تهیه مقالات و مطالب توهین‌آمیز به صورت افترا یا اشاعه اکاذیب و نظایر آن، به علت وسعت نشر و انتشار خاص آن، موجب تشدید مجازات مرتکب و مدیر روزنامه یا مجله از طرف قانون‌گذار شده است. عمده‌ترین توهین مطبوعاتی به قرار زیر است: ۵.۱ - توهین به اسلام و مقدساتبند هفتم از ماده ۶ قانون مطبوعات مصوب سالی ۱۳۶۴، اهانت به دین مبین اسلام و مقدسات آن توسط نشریات را ممنوع دانسته است. همچنین مطابق ماده ۲۶ از همین قانون هرگاه اهانت کننده عمداً و از روی سوء نیت نسبت به دین مبین اسلام و مقدسات آن توهین کند، مرتد محسوب شده و محکوم به اعدام است، زیرا توهین به مقدسات اسلام باعث تزلزل در حفظ ارکان و اساس اسلام می‌شود. ولی هرگاه اعمال وهن‌آور در حدی نباشد که موجب ارتداد توهین کننده گردد، یا اینکه اهانت کننده بدون قصد، نسبت به دین اسلام و مقدسات آن با کلمات وهن‌آور اهانت کند و ثابت شود که این عمل در حدّی نیست که مرتکب را مرتد شناخت، مجازات او به صلاحدید حاکم شرع و براساس مقررات قانون تعزیرات تعیین می‌شود. ۵.۲ - اهانت به امام و رهبریاین ممنوعیت در ماده ۵۱۴ قانون مجازات اسلامی مقرر شده است و بدیهی است علت وضع این قانون، مقام شامخ ایشان بوده و اهانت به آن دو خلافِ اخلاق حسنه و نظم عمومی می‌باشد، به همین ترتیب اگر کسی به مراجع مسلّم تقلید توسط نشریات اهانت نماید برابر مقررات بند ۷ مادۀ ۶ قانون مطبوعات، نه تنها پروانۀ نشریۀ آن‌ها لغو می‌گردد، بلکه مدیر مسئول و نویسنده مطالب اهانت‌آمیز به مراجع قضایی معرفی خواهند شد. ۶ - عنصر معنویجرم توهین و فحاشی از جمله جرائم عمدی است و منظور از آن علم و آگاهی مرتکب، به وهن‌آور بودن کردار یا گفتار یا نوشتاری است که به حیثیت و شرافت طرف لطمه وارد می‌سازد. به طور کلی سوءنیت در جرم توهین و فحاشی مفروض می‌باشد و احتیاج به اثبات ندارد و اثبات خلاف آن به عهده متهم می‌باشد. در توهین مشدد شخص مرتکب علاوه بر داشتن قصد اهانت باید شخصیت طرف توهین را بشناسد و از سمت و مقام او نیز آگاهی داشته باشد و گرنه عمل او توهین ساده تلقی خواهد شد. گفتنی است که توهین به افراد عادی، توهین ساده و از جرایم قابل گذشت، ولی توهین به ماموران رسمی و مقامات دولتی، توهین مشدد و از جرایم غیرقابل گذشت است. ۷ - مجازاتمجازات توهین به افراد عادی، چنانچه موجب حدّ قذف نباشد، شلاق تا ۷۴ ضربه و یا پنجاه‌هزار ریال تا یک میلیون ریال جزای نقدی است و مجازات توهین به مقامات و مسئولین، حبس از سه تا شش ماه یا شلاق تا ۷۴ ضربه و یا جزای نقدی از پنجاه هزار تا یک میلیون ریال می‌باشد و اگر مرتکب، ضمن عمل توهین، اقدام به ایراد ضرب یا جرح به مامور نماید، این مورد طبق ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی از موارد تعدد جرم محسوب می‌شود. [۱]
شامبیابی، هوشنگ، حقوق کیفری اختصاصی، ج۱، صص ۵۴۱-۵۲۲، تهران، انتشارات ژوبین، ۱۳۸۴، چاپ نهم.
[۲]
ولیدی، محمد صالح، حقوق جزای اختصاصی، ج۲، صص ۲۹۵-۲۷۸، تهران، انتشارات امبرکبیر، ۱۳۷۳، چاپ سوم.
[۳]
حسین جانی، بهمن، حقوق جزای اختصاصی (۱)، صص ۲۲۵-۲۱۳، تهران، انتشارات نسل نیکان، ۱۳۸۲، چاپ اول.
۸ - پانویس
۹ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «توهین»، تاریخ بازیابی ۹۹/۶/۱. |